Burðargeta íslenskra hesta

Burðargeta hesta er málefni sem er mikið rætt í hestaheiminum. Mjög margir hafa sínar skoðanir, en rannsóknir sem undirbyggja þekkingu á burðargetu hesta eru takmakaðar og nauðsyn að afla hennar á markvissan hátt. Íslenski hesturinn er vinsælt hestakyn um allan heim, hann er eftirsóttur sem reiðhestur og keppnishestur og er mikið notaður af hestaferðaþjónustu-fyrirtækjum og í reiðskólum. Þekking á því hvernig líkamsbygging hans tengist burðargetu er afar mikilvæg, bæði hvað varðar afkastagetu á gangtegundum og velferð hesta.

Nú nýverið birtust niðurstöður rannsóknar sem var gerð á langferðahestum haustin 2021 og 2022 við Háskólann á Hólum og er samstarfsverkefni við Sænska Landbúnaðarháskólann í Uppsala í Svíþjóð. Sextán íslenskir reiðhestar/ferðahestar voru settir í burðargetupróf/ reiðpróf þar sem lífeðlisfræðilega svörunin (t.d. mjólkursýra í blóði) hjá hestunum var mæld. Reiðprófið fór fram úti á hringvelli á tölti (~5.7m/s sem samsvarar ~ 20 km/klst hraða), og innihélt 4 þrep (hvert þrep ~640 m), þar sem þyngdin, sem hesturinn bar, var aukin í hverju þrepi. Þyngdin sem var prófuð var 20 %, 25 %, 30 % og 35 % af líkamsþunga hvers hests. Eftir hvert þrep var hesturinn stöðvaður, knapinn fór af baki og tekið var blóðsýni úr hestinum til að mæla mjólkursýru og hlutfall rauðra blóðkorna, auk þess var mældur hjartsláttur, öndunartíðni og líkamshiti hestsins. Jafnframt voru sömu líkamsmál tekin af hestunum og mæld eru við kynbótadóm íslenskra hrossa, auk þess sem breidd baksins var mæld með sveigjanlegri mælistiku (e. flexible ruler).

Það kom í ljós að það var mikill einstaklingsbreytileiki hjá hestunum í lífeðlisfræðilegri svörun við reiðprófinu og fjórir af hestunum náðu ekki hinum svokallaða mjólkursýruþröskuldi, þar sem styrkur mjólkursýru er 4 mmól/L og magn hennar fer að safnast hratt upp í kjölfarið, þrátt fyrir að bera 35% af eigin líkamsþunga. Þeir hestar sem náðu mjólkursýrugildinu (4 mmól/L) báru að meðaltali knapa sem var 31,4% af eigin þyngd sem er nokkru hærra en það sem áður mældist í sambærilegu reiðprófi hjá þjálfuðum skólahestum notuðum við reiðkennslu hjá Háskólanum á Hólum (þeir báru að meðaltali 23% af eigin líkamsþunga við 4 mmól/L). Rétt er að hafa í huga að skólahestarnir höfðu ekki samskonar þrekþjálfun að baki og langferðahestar. (Sjá fyrri rannsókn: https://www.cambridge.org/core/journals/animal/article/effect-of-rider-weight-and-additional-weight-inicelandic-horses-in-tolt-part-i-physiological-responses/0234FDFE916E8FB9849119BC33E7FB78).

Eiginleikar í líkamsbyggingu hestanna sem voru jákvæðir fyrir burðargetuna voru breidd um brjóst (e. wider chest), framhæð (e. uphill) og bein baklína. Breidd um brjóst og framhæð eru eiginleikar sem hafa áður verið tengdir jákvætt við hærri hæfileikaeinkunn í kynbótadómi, en eru nú í fyrsta sinn tengdir jákvætt við að það sé auðveldara fyrir hestinn að bera knapa byggt á lífeðlisfræðilegri svörun hestsins.

Rannsóknarmennirnir voru með þá tilgátu að hestar með breiðara bak ættu auðveldara með að bera knapa, en það kom ekki fram í þessari rannsókn, þó fyrri rannsókn sama hóps vísindamanna hafi gefið slíkar vísbendingar.

Þessar nýju upplýsingar um tengsl lífeðlisfræðilegrar svörunar (t.d. mjólkursýrumyndar) í reiðprófi með knapa og líkamsbyggingar reiðhesta eru mikilvægar fyrir frekari rannsóknir og eru skref í þá átt að svara spurningum um hvaða þættir hafa áhrif á burðargetu reiðhesta. Hér er slóð á vísindagreinina https://actavetscand.biomedcentral.com/articles/10.1186/s13028-025-00818-5

Vísindamennirnir þakka enn og aftur sérstaklega eigendum hrossanna á Syðra-Skörðugili og Berglandi í Skagafirði fyrir þeirra mikilvæga framlag að lána hrossin í rannsóknina og gott samstarf.